คอลัมน์ เศรษฐกิจคิดง่ายๆ

“เรื่องที่มีการฟัง แต่ไม่เคยได้ยิน กับพฤติกรรมทางการเงินของคนไทย”

นสพ.โพสต์ทูเดย์ วันจันทร์ที่ 25 มิถุนายน 2561

เข้าหูซ้าย…ทะลุหูขวา

วัวหาย…แล้วจึงล้อมคอก

ไม่เห็นโลงศพ…ไม่หลั่งน้ำตา

เมื่อธนาคารได้ลุกขึ้นมาบอกกับท่านที่เป็นลูกค้าและสาธารณะว่า พฤติกรรมทางการเงินของคนไทยเรานั้น อยู่ในอาการ “ออมไม่พอ…ใช้จ่ายไม่จำเป็น…ออมผิดที่…ป้องกันความเสี่ยงในระดับต่ำ”
ความรู้สึกแรกที่ผู้เขียนได้อ่านข่าวสารที่เผยแพร่ ซึ่งระบุไว้น่าสนใจว่า

ผลการศึกษาวิจัยพฤติกรรมทางการเงินของคนไทยส่วนใหญ่
(1) มีเงินออมไม่พอใช้ สาเหตุ จากชีวิตเน้นไลฟ์สไตล์ รวดเร็ว ติด โซเชียลมีเดียเพิ่มขึ้น แถมมีค่าใช้จ่ายที่ไม่จำเป็นจำพวกสุรา บุหรี่ในสัดส่วนสูง
(2) ยังออมผิดที่ผิดทาง ป้องกันความเสี่ยงระดับต่ำ
(3) มีเงินเหลือใช้ไม่ถึง 6 เดือน เมื่อหยุดทำงาน

ท่านผู้อ่านรู้สึกจุกที่คอหอย แน่นที่หน้าอก และรู้สึกชาหน้าไหมกับผลการศึกษาที่ทำโดยผู้ให้บริการทางการเงินหลายคนจะตอบแบบมีอารมณ์ ว่า…ทำไมหรือ ก็มันชีวิตของฉัน ฉันก็อยากกิน อยากใช้ อยากซื้อ อยากเที่ยว เหมือนคนที่เขามีเงินทั่วไป คนอื่นเขาโชว์ในเฟซบุ๊กได้ ทำไมฉันจะทำไม่ได้ เมื่อเงินยังไม่มา มันก็ต้องกู้สิ ธนาคารมาเสนอบัตรเครดิต สินเชื่อบุคคลทำไมล่ะ เสนอขายมาแล้วก็ได้ดอกเบี้ยตั้ง 18% ได้ขายของ ขายประกันไม่ใช่หรือ แล้วจะมาว่าอะไรว่าไม่ออม ออมไม่เป็น มันก็เป็นอย่างนี้กันทั้งโลก ใครมันจะมาเก็บเงินไว้ไปกินไปเที่ยวยามแก่ กินเที่ยวมันต้องทำตอนยังมีเรี่ยวแรงสิ เที่ยวตอนแก่มันจะทำอะไรได้นอกจากนั่งบนรถ บนเรือ กับเข้าห้องน้ำ ตอนสุดท้ายถ้าเอาแบบของจริงที่ผู้เขียนเจอก็จะบอกว่า ก็เพราะใครต่อใครที่ไม่ใช่ตัวเองบริหารเศรษฐกิจไม่ดี เลยทำให้ฉันมีเงินมีรายได้ไม่พอ และการที่ฉันจะกู้ แถมก็กู้ได้ด้วยนั้น มันหนักอะไรของใครหรือ…เรื่องจริงของบทสนทนามันเป็นแบบนี้ครับ

สิ่งที่ผู้เขียนคิดว่าน่าสนใจมากที่สุด คือ “จากการวิเคราะห์สถานการณ์ทางการเงินของคนไทยตลอดเส้นทางทั้งการออม การใช้จ่าย การลงทุนการป้องกันความเสี่ยง ในด้านเงินออมเราพบว่าคนไทยส่วนใหญ่มีเงินออมพอใช้ไม่ถึง 6 เดือน จากฐานข้อมูลจำนวนผู้ประกอบอาชีพ 35 ล้านคน

เราแบ่งคนที่มีเงินออมเหลือจากการใช้จ่ายออกเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มมีเงินออมไม่พอมีสัดส่วนถึง 80% ซึ่งเป็นกลุ่มที่เงินออมเหลือไม่พอใช้จ่ายไปอีก 6 เดือน” จุดนี้อันตรายมากนะครับ ถ้ามันเป็นจริงดังว่า เพราะในโลกที่ไม่แน่นอนนี้ เราอาจเจ็บไข้ได้ป่วย อุบัติเหตุ อุบัติภัย เกิดอะไรที่เสียหายได้ทุกเมื่อ ยิ่งไม่ได้มีการประกันภัย ยามฉุกเฉินอย่างน้อย 6 เท่าของค่าใช้จ่ายที่ต้องจ่ายในทุกวันทุกเดือนมันต้องมีให้ได้ ไม่ใช่ไปคิดว่าไม่มีก็รูดบัตรไปก่อน แล้วไปตายเอาดาบหน้า (จริงๆ แล้วดาบมันอยู่ข้างหน้าและตัวเราก็ได้หยิบมาเชือดคอตนเองไปแล้ว)

ในข่าวยังระบุต่อไปอีกว่า (1) ไม่ว่าจะเป็นกลุ่มวัยเริ่มทำงาน (Gen Y) หรือ (2) กลุ่มคนที่มีประสบการณ์ทำงานมากกว่า (Gen X) ยังคงวนเวียนอยู่กับปัญหาเงินออมไม่พอ และพบว่าคนที่มีเงินออมไม่พอส่วนใหญ่เป็นพนักงานเอกชนและจ้างงานอิสระ อ่านมาถึงตรงนี้ ต้องยอมรับเลยนะครับว่าเป็นห่วงตั้งแต่คนในครอบครัว ญาติมิตร เพื่อนฝูง ลูกหลาน พนักงานในกิจการของตน นักเรียน-นักศึกษา และคนวัยทำงาน เพราะประเทศจะขับเคลื่อนได้อย่างไร ถ้าคนในประเทศเป็นหนี้เร็ว เป็นหนี้ตอนอายุยังน้อย เป็นหนี้มาก เป็นหนี้นาน บริหารไม่ดี บริหารไม่เป็น และไม่คิดจะบริหาร

การขาดวินัยในการออม

การออมก่อนใช้ การคิดก่อนใช้ การแยกและจดบันทึกการใช้ การเก็บ การใช้ก่อนออม กู้ก่อนผ่อนทีหลัง เที่ยวก่อนผ่อนทีหลัง ยังก่อนในเรื่องออม ยังวนเวียนไม่รู้จบ ในรายงานระบุต่อจุดที่เสี่ยงสุดๆ คือ …โดยเฉลี่ยคนไทยมีการใช้จ่าย 76% ของรายได้ต่อเดือนที่เหลือเป็นการออม 21% และป้องกันความเสี่ยง 3% และถ้าเป็นกลุ่มที่มีเงินออมไม่พอจะมีการใช้จ่ายสูงถึง 82% ขณะที่การออมลดลงเหลือ  14% ทั้งนี้ ปัจจัยที่ส่งผลต่อพฤติกรรมการใช้จ่ายของคนไทยที่สำคัญคือ

(1) ไลฟ์สไตล์ที่เปลี่ยนแปลงไปเน้นความสะดวกสบายและรวดเร็ว ติดหรู เช่น ทานอาหารนอกบ้านมากขึ้นเน้นบรรยากาศชิลๆ

(2) มากกว่า 50% ของคนที่มีบัตรเครดิตไม่สามารถจ่ายบิลรายเดือนได้เต็มจำนวน และอีกประมาณ 48% เคยผ่อนสินค้าแบบยอมเสียดอกเบี้ย

ในมุมของการใช้จ่าย

(3) พบว่าคนไทยส่วนใหญ่มีค่าใช้จ่ายที่ไม่จำเป็นสูงถึง 1 ใน 4 ของรายได้ต่อเดือน โดยเฉพาะกลุ่มคนที่มีเงินออมไม่พอ นอกจากจะเน้นใช้จ่ายไปกับด้านความบันเทิงแล้ว ยังมีการบริโภคสุราและสูบบุหรี่มากกว่าคนที่เงินออมพอถึงสองเท่า โดยในจำนวนเงินที่เป็นค่าใช้จ่ายไม่จำเป็นมีมูลค่าพอๆ กับค่าใช้จ่ายจำเป็นอย่างการประกันความเสี่ยงและการศึกษา

ต้องขอขอบคุณธนาคารและ คณะผู้วิจัยที่ขมวดปมออกมาได้ชัดในสามปัจจัยข้างต้น มันตรงตามเนื้อข่าวจนยากจะปฏิเสธความจริง

ขอบคุณจากใจอีกครั้งครับ

คอลัมน์ เศรษฐกิจคิดง่ายๆ

“เก็บตกสัมมนาวิชาการ สำนักงาน ธปท.ภาคเหนือ”

นสพ.โพสต์ทูเดย์ วันจันทร์ที่ 11 มิถุนายน 2561 

บทความวันนี้เก็บตกงานสัมมนาวิชาการของสำนักงานแบงก์ชาติ ภาคเหนือที่บนเวที วิทยากรท่านหนึ่งได้ให้ข้อคิดน่าสนใจว่า แบงก์และการให้บริการทางการเงินในช่วงเวลาที่ผ่านมานั้น แม้ว่าจะทำได้ดีในอดีต เช่น การนำ ATM มาให้บริการ แต่เวลานี้ปัจจุบันดูจะน่าเบื่อ และตัวแบงก์เองก็รู้ว่ามีประเด็นแน่ๆ ในการแข่งขัน เช่น โอนเงิน 200 บาท ลูกค้าต้องจ่ายค่าธรรมเนียม 25 บาท มันไม่มีเหตุผลเพียงพออยู่แล้วในมุมของลูกค้า และแม้ว่าจะพยายามเร่งเปลี่ยนแปลงให้เร็ว ให้ทันกับสิ่งที่เกิดขึ้น พร้อมๆ ไปกับการปรับกระบวนการทำงาน การให้บริการ แต่โชคร้ายลูกค้ากลับเปลี่ยนเร็วกว่า เพราะลูกค้าได้ข้อมูลทุกวัน ได้ข้อมูลทุกทาง ได้ข้อมูลฟรี ใช้บริการของพวก Platform ไม่ว่าจะหาข้อมูล โทรหากัน เดินทาง ซื้อขาย แลกเปลี่ยน พบปะ พูดคุย สื่อสาร ส่งภาพ ทุกสิ่งล้วนฟรี ฟรี ไม่คิดเงิน อาการที่คุณลูกค้ารอไม่ได้ ต้องการเดี๋ยวนี้ ตั้งคำถามว่า ทำไมถึงทำไม่ได้ เมื่อก่อนรอได้ 3 วัน 7 วัน เวลานี้แค่ 30 นาที ก็สามารถเอาไปด่า เอาไปบ่น เอาไปคอมเมนต์ในสื่อสังคมออนไลน์แล้ว และที่สำคัญ คือ ทุกสิ่งอย่างนั้นคุณลูกค้าจะทำผ่านทางโทรศัพท์มือถือ

ต่อด้วยข้อมูลเพิ่มเติมของผมว่า…มีนายธนาคารอาวุโสท่านหนึ่งบอกเล่าให้ผมฟังว่า เวลานี้มีลูกค้าแบ่งเป็นสัก 3 กลุ่ม

(1) ลูกค้าที่ไม่อยากมาที่ธนาคาร ไม่อยากมาที่สาขา อยากทำธุรกรรมผ่านเครื่องมือสื่อสารเท่านั้น และศึกษาข้อมูลเอง เปรียบเทียบเอง

(2) ลูกค้าที่ต้องการคนของธนาคารคุยเฉพาะเรื่อง บางเรื่อง ไม่ใช่ทุกเรื่อง อาจผ่านทาง Call Center หรือ Customer Service แต่ถ้าต้องการอื่นๆ ก็จะทำรายการผ่านเครื่องมือ ผ่านระบบด้วยตนเอง

(3) ลูกค้าที่ต้องการพูดคุย รับบริการแบบเห็นหน้าเห็นตา (Face to Face Service) เพราะไม่มั่นใจ ไม่คุ้นเคย และเน้นถามมาตอบไปจนกว่าจะเข้าใจ เราจึงเห็นพฤติกรรมของมนุษย์ลุง มนุษย์ป้า ผ่านคลิป ผ่านสื่อสังคมออนไลน์อยู่บ่อยๆ แถมมีคอมเมนต์ให้เจ็บๆ คันๆ อีกด้วย

ท่านผู้บริหารธนาคารท่านนั้นบอกผมว่า แบงก์จ้างคนทำงานได้ชุดเดียว ต้นทุนสูงด้วย แต่ต้องรับมือกับลูกค้าอย่างน้อย 3 ประเภทข้างต้น แล้วจะให้ทำอย่างไรกับความคาดหวังของคุณลูกค้าในเวลานี้…

มันจึงเกิดปรากฏการณ์ คิดแบบกลับหัว คิดแบบรื้อปรับระบบ คิดแบบปฏิรูปโครงสร้างจนถึงกระบวนการทำงาน พอส่วนหัวขยับเพราะมองว่า ถ้ายังไปแบบเดิมๆ แม้จะมีกำไรแต่ในระยะยาวแล้วจบเห่แน่นอน

จึงเกิดการขยับทั้งองค์กร มีการประกาศปรับลดสาขา ปรับลดคนทำงาน โยกย้ายหน้าที่คน เรียกว่า คน งาน เงิน ต้องเอามาจัดสรรกันใหม่ มีการขนเอาเทคโนโลยีเข้ามาใช้แบบว่า ตอบโจทย์ โดนใจ ใช้ได้จริง วิ่งไปให้ทันกับความคาดหวังของคุณลูกค้า ยิ่งดักได้ก่อนหน้ายิ่งจำเป็น

บริการธนาคาร (Banking Service) ในวันนี้จึงต้องเป็นอะไรที่มากกว่าแบงก์ในรูปแบบเดิม เพื่อตอบโจทย์ที่อะไรๆ ก็ต้องเดี๋ยวนี้ เวลานี้ และไม่คิดเงินด้วยนะ แบบฟรีได้หรือเปล่า ไม่ฟรีไม่ใช้ “การเป็นมากกว่าธนาคาร การคิดให้ออกจากกับดักความเป็นธนาคาร เพราะการบริหารจัดการเป็นไปตามโครงสร้างตามแนวดิ่ง แต่ชีวิตจริงของลูกค้าที่ต้องเจอมันเป็นแนวขวาง” การหลอมรวมบริการทางการเงินให้อยู่บนแอพพลิเคชั่นของโทรศัพท์มือถือจึงต้องเร่งออกมา ต้องเอาบริการมาเป็นตัวตั้ง แล้วจึงเอาเรื่องธนาคารไปรับใช้ เช่น จะกินข้าว จะดูหนัง จะเดินทาง ทำอย่างไรให้ง่าย แล้วพอตอนจะจ่าย จะใช้เงิน ค่อยเอาธนาคารมาตอบโจทย์ มันถึงจะไปต่อได้ในเวลานี้

ข้อความและข้อมูลข้างต้นบางส่วน ผมสรุปมาจากผู้บริหารระดับสูงด้านการตลาดของธนาคารพาณิชย์อันดับ 1 ใน 3 ของประเทศในงานการสัมมนาของธนาคารแห่งประเทศไทย ที่ท่านผู้อำนวยการอาวุโส สำนักงานภาคเหนือ จ.เชียงใหม่ ได้จัดให้มีขึ้นเพื่อแชร์ข้อมูลดีๆ กับนักธุรกิจและผู้คนในระดับผู้นำทางธุรกิจและสังคมของ จ.เชียงใหม่ และภาคเหนือได้รับรู้ อันเป็นผลสืบเนื่องจากงาน Bangkok Fintech Week ที่ธนาคารแห่งประเทศไทยในส่วนกลางได้จัดขึ้นไปแล้ว เรื่องดีๆ จากการสร้างสรรค์ของคนเก่งๆ ของธนาคารกลางแบบนี้ เราต้องช่วยกันชื่นชมและสนับสนุน