ในปี 2564 เรายังคงต้องอยู่กับมัน…

COVID-19 ยังคงฉุดรั้งการเคลื่อนไปข้างหน้าของระบบเศรษฐกิจ ก่อให้เกิดความทุกข์ยากของคนชั้นล่าง สร้างปัญหาให้คนชั้นกลางส่วนบนต้องประสบปัญหาการดำเนินธุรกิจ คนชั้นกลางตรงกลางที่เป็นมนุษย์เงินเดือน รับจ้างทำงานอิสระประสบปัญหา income shock รายได้หายจากการถูกบังคับด้วยกติกาของความปลอดภัยด้านสุขภาพ คนชั้นล่าง คนที่มีรายได้น้อย พึ่งพารายได้รายวัน รายสัปดาห์ ต่างถูกลดชั่วโมงการทำงาน

ในประเทศของเราเองตามตัวเลขสถิติ เรามีคนว่างงานอยู่แล้ว เห็นๆ กันเกือบแปดแสนคน ตามด้วยคนที่ทำงานน้อยกว่าสี่สิบชั่วโมงต่อสัปดาห์กว่าอีกสองล้านคน รวมๆ กันคือคนที่จะมีรายได้น้อยลงหรือไม่มีงานไม่มีรายได้กว่าสามล้านคน คนวัยหนุ่มสาวที่กำลังทยอยจบการศึกษาที่จะเข้าสู่ตลาดแรงงานต่างเจอภาวะไปต่อได้ยาก ถึงยากมาก ธุรกิจประเทศเราพึ่งพาการส่งออกและการท่องเที่ยว

เรามีนักท่องเที่ยวปี 2562 เกือบสี่สิบล้านคน พอปี 2563 เราน่าจะได้นักท่องเที่ยวเกือบหกล้านคน ปีหน้า 2564 เราประมาณกันว่าจะได้นักท่องเที่ยว?แปดล้านคน มันคือ 20% ของที่เราเคยได้ แม้ว่าจะเป็นนักท่องเที่ยวที่มีคุณภาพสูงมีการใช้จ่ายมาก แต่มันมาชดเชยไม่ได้ คนที่เกี่ยวข้องในอุตสาหกรรมเหล่านี้จะมีรายได้จากทางไหน จะหมุนจะหนีออกไปได้อย่างไร กล่องดวงใจของประเทศคือการท่องเที่ยว การส่งออก มันถูกกระแทกเต็มแรง อาจไม่เจ็บร้ายแรงเพราะเรามีหมอที่ดีมากๆ แต่อาการจุกที่นาน นานจนหายใจได้ยากลำบาก

ขณะเดียวกันคนที่เจ็บและจุกหายใจลำบากกลับพบว่าหลังของเค้าเหล่านั้นต้องแบกกระสอบหนี้ ซึ่งหนักเบาก็ต่างกันไป ท่านผู้อ่านทราบหรือไม่ว่าหนี้ครัวเรือนไทยมีสูงถึง 13.5 ล้านล้านบาท ในจำนวนนี้ประมาณ 27% เป็นหนี้เพื่อการบริโภคคือกู้มากินใช้หมดไปซึ่งสูงมากๆ

ในช่วงแรกของการเกิดผลกระทบทุกประเทศทุกรัฐบาลต่างทำสิ่งที่เหมือนๆกันคือ

(1) สั่งให้หยุดกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่จะทำให้ผู้คนต้องมาเจอหน้ากันสัมผัสกัน

(2) กู้เงินมาแจกจ่ายคนที่ช่วยเหลือตนเองได้ยาก คนชั้นล่าง คนมีรายได้น้อย มากน้อยต่างๆ กันไป

(3) สั่งให้มีโครงการชะลอการชำระหนี้ได้แต่ไม่ถือว่าลูกหนี้ผิดนัดชำระมีทั้งเลื่อนการชำระหนี้ ลดยอดการชำระหนี้ ปรับปรุงโครงสร้างหนี้ เรียกว่ามหกรรมการปรับโครงสร้างหนี้กันเลยแหละ

มาถึงเวลานี้ เวลาที่มาตรการจะหมด การช่วยเหลือแบบปูพรมทุกคนได้ก็หมดไป หลวงท่านคงช่วยได้เฉพาะกลุ่ม เฉพาะเรื่อง กระตุ้นแบบรัฐร่วมจ่ายเวลาจะซื้อหาอะไรบางสิ่งอย่างเช่นจะไปเที่ยว จะไปกินไปใช้ กิจกรรมแบบ co-payment คงจะมีมากขึ้นเรื่อยๆ เพื่อดึงเงินในกระเป๋าคนที่มีออกมาจับจ่ายใช้สอย เศรษฐกิจจะได้คึกคัก หากแต่ว่าเรื่องใหญ่สุดมันยังไม่จบครับ โรคระบาดยังคงมีอยู่ และประเทศเราจะปิดสนิทแบบไม่ยอมให้เกิดความเสี่ยงการติดเชื้อก็ไม่ได้ การแพร่ระบาดรอบสองมีโอกาสเกิดเยอะ แต่ตั้งจัดการให้ได้ที่เราเรียกว่า “สถานการณ์ที่ต้องอยู่กับมัน” คือความจริงของชีวิต ขอเพียงอย่าล้นทะลุขีดความสามารถทางสาธารณสุขของเราเป็นใช้ได้ ตัวอย่างเช่น ภาพที่ผู้เขียนนำมาแสดงจาก FB.SiamtownUS ที่เขียนเตือนคนไทยในสหรัฐอเมริกาว่ากำลังจะเจอกับอะไร อยากให้ท่านลองอ่านแล้วคิดตามว่าถ้าเป็นเราและเกิดกับเมืองเราในปลายปีนี้ต่อปีหน้า จะคิดหาหนทางกันอย่างไรกันครับ มาตรการทางการปรับโครงสร้างหนี้จะทำกันอย่างไร จะมากพอหรือไม่ จะเร็วพอหรือไม่ จะทันกับชีพจรธุรกิจที่แผ่วลงหรือไม่

เตือนใจคนไทยในสหรัฐอเมริกา อย่าการ์ดตก สถานการณ์โควิด-19 ทั่วโลก รวมถึงในสหรัฐอเมริกายังอยู่ในช่วงที่น่ากังวลใจที่สุด โดยเฉพาะช่วง Dark Winter เข้าเทศกาลต่างๆ ปลายปีนี้ ไล่ตั้งแต่ Thanksgiving วันขอบคุณพระเจ้า วันคริสต์มาส วันส่งท้ายปีเก่าและฉลองปีใหม่ ซึ่งจะเป็นช่วงที่มีการเดินทางไปมาหาสู่ หรือพบญาติกันตัวเลขล่าสุด สหรัฐอเมริกามียอดคนติดเชื้อเกินแสนคน มาตลอดหลายวัน ส่วน รัฐเท็กซัสมีคนติดเชื้อสะสมแล้ว 1 ล้านคน ส่วนรัฐแคลิฟอร์เนียกำลังจะตามมา ส่วนรัฐในตอนกลางของอเมริกา ก็มียอดผู้ติดเชื้อสูงขึ้นเรื่อยๆ

คำสั่งจากหลายๆ เมืองล่าสุดมีดังนี้

– นครซานฟรานซิสโก รัฐแคลิฟอร์เนีย สั่งห้ามนั่งทานอาหารในร้าน

– เมืองชิคาโก รัฐอิลลินอยส์ แนะนำให้ประชาชนอยู่บ้าน ให้ออกนอกบ้านไปทำงาน โรงเรียน หรือธุระสำคัญ และห้ามรวมกลุ่มเกิน 10 คน เริ่ม 16 พฤศจิกายน 2563 นี้

– ผู้ว่าการรัฐวิสคอนซิน เซ็นคำสั่งให้อยู่บ้านให้ได้มากที่สุด งดรวมกลุ่มยกเว้นครอบครัวเดียวกันในบ้าน

– ศาลเมือง El Paso รัฐเท็กซัส ขยายคำสั่งให้อยู่บ้านไปจนถึง 1 ธันวาคม 2563 หลังรัฐเท็กซัสยอดพุ่งไม่หยุด

และเชื่อว่าอีกหลายเมืองหรือหลายรัฐจะมีคำสั่งตามมาเรื่อยๆ หลังจากวันนี้ไป

เมืองหนาวจะหนักเพราะอากาศเอื้อต่อการแพร่ระบาด เมืองร้อนอาจได้เปรียบแต่มันแค่ลดความเสี่ยง การใส่หน้ากาก ล้างมือบ่อยๆ กินร้อน ช้อนกลางแบบของใครของมันหรือตักแยกมาทานแต่นั่งร่วมกัน และอะไรต่อมิอะไรยังต้องต่อเนื่อง สงครามยังไม่จบ อย่าเพิ่งนับศพทหาร งานหนักยังไม่มา อย่าร้องหาแต่ความช่วยเหลือเพื่อให้อยู่รอดต่อไปได้ การ์ดอย่าตกครับ และเรา ท่าน จะผ่านเจ้าเชื้อนี้ได้

สุดท้ายของท้ายสุด ไม่มีใครรู้ว่าจบจาก COVID-19 แล้วเราจะเจอกับ COVID-24 COVID-25 อีกหรือไม่…

หากคนรุ่นฟันปลอมกับคนรุ่นฟันน้ำนม​ จะฟังคนรุ่นฟันแท้ที่อยู่ตรงกลางพูดบ้างได้ไหม

ผู้เขียนได้พบข้อเขียนของคนรุ่นฟันแท้อายุประมาณ​ 27​ ปี ทำงานมาสี่ห้าปี​ จบการศึกษา​ดี​ เคยไปโครงการแลกเปลี่ยนต่างประเทศ​ เป็นลูกคนชั้นกลางพ่อทำงานออฟฟิศ แม่ทำการค้าขายเป็น​ SME ขนาดจิ๋ว​ บรรพบุรุษ​ก็เป็นคนไทยเชื้อสายจีน​ เขาได้พูดถึงความในใจแบบยอมรับว่ามีโอกาสทัวร์​ลงใน​เฟซบุ๊กแต่เขาก็ยอมนำเสนอข้อคิดความเห็นบางท่อนบางตอนดังนี้

.. เรารู้ว่าหลายคนในสังคมเป็นคนมีสิทธิพิเศษ (privilege) มากๆ จนไม่ต้องสนใจสภาพการเมืองเวลานี้แต่ก็ยังอยู่สบาย ไม่ต้องออกมาพูด​ มาขยับก็ได้ นั่นก็อาจเพราะความเชื่อว่า “ทำตัวเราให้ดีก็พอ” ไม่คิดว่ามันต้องเกี่ยวข้องกับตัวเอง เลือกจะไม่ให้เกี่ยวได้ หรือ “เท้าไม่ต้องติดพื้น” ไม่ต้องเดินเหินบนฟุตพาทแล้วน้ำเน่ากระฉอกใส่ ไม่ต้องเห็นภาพคนแก่นั่งขอทานตามสถานีขนส่งสาธารณะต่างๆ ในระยะประชิดให้ปวดใจ ไม่ต้องมาคิดว่าจะตกงาน หรือ ไม่ตกงานเพราะเป็นลูกหลานเจ้าของกิจการ มีที่ดิน มีทรัพย์สินสำรองไว้ยามฉุกเฉินอย่างเพียงพอ

เมื่อใดที่ได้มานั่งทบทวน privilege ในชีวิตที่ตนเองมีแต่คนอื่นไม่มีมันจะทำให้เข้าใจได้ว่า “ทำไมคนอื่นเขาต้องออกมาเรียกร้อง” และมีข้อเสนอมากมาย​ อยากลองให้คิดตามเป็นข้อๆ ดังนี้

1. สังคมไทยที่เราเติบโตมามักสอนให้เรามองอะไรแบบโทษปัจเจก โทษว่าคนจนเพราะจนเลยเครียด เครียดเลยกินเหล้า ไม่อดออม ภาพจำของคนมีฐานะหลายคนรอบตัวเรา คือ คนจนเป็นคนไม่ขยัน คนมีฐานะดีกว่ามักชอบสั่งสอนเขา แต่เราไม่สอนภาพกว้างให้เกิดความรู้และเข้าใจ เรื่องของความเหลื่อมล้ำในสังคมว่าครอบครัวจำนวนมากหาได้ไม่พอใช้จะเอาที่ไหนไปออม?

2. หลายคนพูดกับเราเสมอมาว่าใครบริหารประเทศนี้ก็ไม่ดีทั้งนั้นให้ “เริ่มที่ตัวเรา” หากแต่เราเริ่มที่ตัวเรามานานเกินไปแล้ว เราทำงานเกือบสี่ปี​ เราจ่ายภาษี ช่วยเหลือคนที่ลำบากรอบตัว แต่ให้เริ่มที่ตัวเราอีกสัก 100 ครั้ง มันก็พังเหมือนเดิมถ้าสังคมเราไม่ปรับขยับไม่ปรับโครงสร้างให้รองรับคนจำนวนมากขึ้นที่กำลังลำบากของสังคมเสียที มีคนทำธุรกิจร่ำรวยคนนึงเคยบอกเราว่า “จะทำเพื่อสังคมทำไม รอรวยก่อนสิค่อยทำ ค่อยเอาเงินไปแจก ไปทำบุญ” ฟังแล้วมันก็อึ้งนะเหมือนเขามองการให้เป็นแค่การกุศล​ ทั้งที่ถ้าเราทำให้คนลืมตาอ้าปากได้ ธุรกิจเขาก็จะยิ่งมีฐานลูกค้ามากขึ้นหรือไม่

3. ดังนั้นก่อนจะบอกใครให้ขยัน ให้สู้ ให้พยายาม ต้องยอมรับกับตัวเองก่อนว่าถ้าไม่ได้เกิดในครอบครัวตัวเองที่มีฐานะร่ำรวยทุกวันนี้ก็อาจไม่ได้มีความสุขสบายรายล้อม ยอมรับก่อนว่าที่ได้มาเพราะว่าโชคที่เกิดมาในบ้านที่มีทรัพยากรมากพอบวกการมีความเหลื่อมล้ำทางสังคม

4. โครงสร้างสังคมมันกดทับคนให้คนจำนวนมากต้องยากจนตลอดชีวิตแบบที่ไม่สามารถลืมตาอ้าปากได้ ช่องว่างระหว่างคนจนคนรวยห่างกันมากขึ้นทุกๆ ที เราเคยอ่านงานเขียนชิ้นนึงจำไม่ได้ว่าที่ไหนแต่เค้าสรุปความเท่าเทียมไว้ว่า “ความเท่าเทียมต้องไม่ใช่แค่การขีดเส้นหาค่าแรงขั้นต่ำ (ว่าคนไทยได้ 15,000 บาท คือโอเคแล้วพอแล้ว) แต่คือการขีดเส้นจากคนที่รวยที่สุดในสังคมลงไปถึงคนที่จนที่สุดแล้วดูว่าจะทำอย่างไรให้สิ่งพื้นฐานในสังคม อย่างการศึกษา และขนส่ง�

5. คนรุ่นฟันปลอม​ รุ่นฟันแท้เชื่อจริงหรือไม่ว่าเด็กคืออนาคตของชาติ เด็กในวันนี้คือผู้ใหญ่ในวันหน้า​ เด็กฉลาดชาติเจริญ ถ้าเชื่อว่าเขาคือ อนาคต​ เขาคือคนที่จะมารับผิดชอบสังคมในอนาคต​ แล้วทำไมถึงเกี่ยงงอนที่จะฟังเสียงของพวกเขาเหล่านั้น

ตัวอย่างเช่น​ เวลาเห็นเราๆ ท่านๆ เห็นข่าวเด็กวัยรุ่นกระทำความรุนแรง​ อยากให้ลองคิดว่าที่เด็กหลาย ๆ คนเค้าต้องเข้าไปอยู่ในกระบวนการยุติธรรมไทยมันเพราะว่าเด็กไม่รักดี หรือ เพราะเขาไม่มีโอกาสที่จะได้เห็นเลยว่าความหมายของคำบอกว่า “ดี” มันคืออะไร​ เป็นไปได้ไหมว่าเขาที่สร้างความรุนแรงนั้นอยู่ในระบบการศึกษาที่เขาพ่ายแพ้ และอาจอยู่ในสภาพแวดล้อมที่บ่มเพาะเขาขึ้นมาจนเป็นแบบนี้

ผู้ใหญ่หลายคนทนไม่ได้กับการที่เห็นเด็กเล็กถูกทำร้าย​ แต่กลับบอกให้จัดการเลยกับเด็กรุ่นฟันน้ำนมที่เวลานี้ลุกขึ้นตั้งคำถามที่กระอักกระอ่วน​ใจที่จะตอบ​ บางทีลึกๆ แล้วมันคือคำถามเดียวกันที่ตนเองก็ไม่ชอบ​ และอยากตั้งคำถามเช่นเดียวกัน​ ตัวอย่างเช่น​ ระบบการให้การศึกษาแก่ผู้คนมันจะดีกว่านี้ได้หรือไม่​ ระบบการขนส่งมวลชน​มันควรมีคุณภาพและราคาที่เหมาะสมกว่านี้ไหม ทำไมเราทำฟุตพาท​ให้ดีเพื่อให้คนเดินที่ดีกว่านี้ไม่ได้หรือ เป็นต้น​

คนรุ่นฟันปลอมอาจต้องตอบคำถามว่าเรากำลังจะส่งมอบสังคม​ ค่านิยมแบบไหนให้คนรุ่นฟันแท้​ และจะอยู่​ร่วมกันคนที่มีความคิดแตกต่างหลากหลายโดยไม่คิดใช้อารมณ์​ คำพูด​ กำลัง​กาย หรืออาวุ​ธ​ หักหาญ​เอากับคนที่เห็นต่างได้หรือไม่

ผู้เขียนคิดว่า​ ในบทสรุปของการเดินทางต่อไป​ ในท่ามกลางความโกลาหล​ของ​ ปัญหาสุขภาพ​อนามัย​ ปัญหาการทำมาหากินการสร้างรายได้​ ปัญหาภาระ​หนี้สิน​ ปัญหาการรักษางานเอาไว้​ ซึ่งเป็นเรื่องระดับปัจเจก​ ปัญหาด้านค่านิยมก็เป็นอีกมิติหนึ่งที่เราๆ ท่านๆ ไม่ว่าวัยไหน​จะต้อง

(1) ไม่เพิกเฉยต่อความรุนแรงระหว่างประชาชนด้วยกัน​ไม่ว่าจะเป็น​ ใครทำกับใคร​ ยิ่งพวกบ่างช่างยุ​ ยิ่งพวกชอบทำให้สังคมเคลื่อนไหวในทิศทางตามความเชื่อตัวเอง​ เจ้าพิธีในการจัดคนโน้นมาชนคนนี้​ ซึ่งเราจะพบว่ามีการจัดสร้างพิธีกรรมมากมายทั้ง​ Online/Offline ในเวลานี้

(2) เราไม่สามารถเงียบต่อความเหลื่อมล้ำ ต่อการย่ำอยู่กับที่หรือถอยหลังกันได้อีกแล้ว ขอให้ทุกท่านที่มีศักภาพและอยู่ในฐานะที่ดีกว่าคนอื่นตามที่ตนได้รับมาไม่ว่าโดยครอบครัว​ โดยธุรกิจ​ โดยอำนาจของกฎหมาย​ หากท่านมีตำแหน่งแห่งที่อยู่ตรงไหนก็ตาม​ ลองคิดดูว่าท่านอยากอยู่กันในสังคมแบบไหน อยากส่งต่ออะไรให้คนรุ่นต่อไปในอนาคต​ เพราะเราไม่มีสิทธิทำให้สังคมมันแย่ลง​ ด้อยลงกว่าตอนที่เราได้รับมาจากคนรุ่นก่อน

ผมมีข้อความหนึ่งจากหนังสือ​ ปัญญา (ฝ่า)​ วิกฤติ​ ศิลปะแห่งการรับมือกับวิกฤติ​ในช่วงเว​ลาท้าทาย​ที่สุด​ของชีวิตที่ระบุว่า​ “เห็นภาพใหญ่​ กำหนดทิศ​ ตัดสินใจ” มาฝากยังทุกท่านที่ให้ความอนุเคราะห์​อ่านบทความนี้ครับ